(Αναβρασμός στον καζά Λαγκαδά την τετραετία 1908-1912)
Η επικράτηση του Νεοτουρκικού Κινήματος ανέτρεψε εντελώς την κατάσταση που επικρατούσε στη Μακεδονία. Η αμνήστευση των ανταρτών είχε ως αποτέλεσμα την αθρόα κάθοδό τους στις πόλεις και την τυπική διάλυση των βουλγαρικών και ελληνικών σωμάτων. Την ώρα που τα ελληνικά σώματα εμφανίζονταν και αποχωρούσαν εν μέσω δοξολογιών και πολυάνθρωπων εκδηλώσεων ήδη εδρομολογείτο ο επόμενος γύρος.
Ο ελληνοβουλγαρικός ανταγωνισμός (στο εκπαιδευτικό και εκκλησιαστικό πεδίο) δεν είχε φέρει τα ποθητά αποτελέσματα για την βουλγαρική Οργάνωση στη Μακεδονία, γεγονός που την εξανάγκασε να εγκαινιάσει νέες μεθόδους με την συμπαράσταση των βουλγαρικών αντάρτικων σωμάτων και την εφαρμογή βίαιων μέτρων σε βάρος των χριστιανικών πληθυσμών. Έτσι η χρονική περίοδος 1904-1908, παρά τα θετικότατα αποτελέσματα της για την ελληνική πλευρά, δεν οδήγησε την ένοπλη φάση στην τελική έκβαση.
Άρχισαν λοιπόν οι Βούλγαροι περιδιαβαίνοντας τις διάφορες περιοχές της Μακεδονίας να στρατολογούν κομιτατζήδες, οι οποίοι προέβαιναν στη δημιουργία διάφορων κακουργηματικών πράξεων. Θέλησαν τότε να εκδικηθούν το χωριό του Καπετάν Γιάννη, τη Ράμνα. Πολιόρκησαν λοιπόν το χωριό και επιδόθηκαν σε ξυλαδαρμούς των κατοίκων με αποτέλεσμα δύο να αποβιώσουν. ΣΚΡΙΠ 4/5/1908
Από τα ανήκουστα όργια των Βουλγάρων κομιτατζήδων δεν εξαιρέθησαν ούτε και οι αρχιερείς όπως ο Χρυσόστομος Δράμας μετέπειτα Σμύρνης, ο οποίος σε επιστολή του προς ένα φιλικό του πρόσωπο έγραφε:
«Πλήθος κυνών και σπείρα κακών ζητεί την κεφαλήν μου... Να πέσω τουλάχιστον ως αετός και ουχί να αποθάνω ως όρνις... Μη έχων έτερον τι να δώσω προς σωτηρίαν της ημετέρας λατρευτής Πατρίδος, ας δώσω το αίμα μου».
Όλα αυτά τα γεγονότα των ωμοτήτων, που διαπράχθηκαν σ’ όλο τον καζά Λαγκαδά και ιδιαίτερα στη Λιγκοβάνη (Ξυλόπολη), τόσο φρικαλέα, τόσο πρωτάκουστα για ευρωπαϊκή χώρα, προκάλεσαν των έντονη διαμαρτυρία του ειδικού απεσταλμένου των «ΤΑΪΜΣ», ο οποίος έγραφε:
«Τα μεγαλύτερα τερατουργήματα τότε εγίνοντο εις την Λιγκοβάνην, όπου ητιμάσθησαν παρθένοι, εφιμώθησαν και εληστεύθησαν πρόκριτοι, προεπηλακίσθησαν ιερείς και διεπράχθησαν εν γένει πράξεις αφαντάστου βδελυρότητος κατά του ελληνικού στοιχείου»[1].
Το δε Οικουμενικό Πατριαρχείο εξέφρασε με επιστολή του προς τον Βούλγαρο Έξαρχο την αγωνία του για την τύχη των δύσμοιρων κατοίκων του καζά Λαγκαδά.
«Το Οικουμενικόν Πατριαρχείον ρηγνύει κραυγήν οδύνης δια τα φρικτά ταύτα δεινοπαθήματα των τέκνων του, ών τα δίκαια και την εθνικήν υπόστασιν καθήκον έχει να υπερασπίσηž ….»[2]
Στη Μακεδονία η πάλη των χριστιανικών εθνοτήτων κατά των Τούρκων, αλλά και οι εθνικοί ανταγωνισμοί μεταξύ τους, υπήρξαν τόσο βαθιά ριζωμένοι ώστε ήταν αδύνατο να εκλείψουν μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα. Οι τόσο πολυδιαφημισμένες έννοιες της ισότητας, της αδελφότητας και της ελευθερίας, σύμφωνα με τα γαλλικά πρότυπα, δεν ήταν παρά ψεύτικα συνθήματα, τα οποία είχαν γνωρίσει την πραγματική σημασία τους μόνο κατά τις πρώτες μέρες που ακολούθησαν το Νεοτουρκικό κίνημα. Η παροδική διακοπή των εθνικών ανταγωνισμών των χριστιανικών εθνοτήτων στη Μακεδονία αμέσως μετά το ξέσπασμα της εξέγερσης των Νεότουρκων, έδειξε ανάγλυφα και μια άλλη πλευρά του μακεδονικού ζητήματος ίσως τη σπουδαιότερη: την κοινωνική και οικονομική εξαθλίωση του χριστιανικού στοιχείου.[3]
Από τα τέλη του θέρους του 1908 ο εξοπλισμός των εξαρχικών χωριών επαναλήφθηκε και η προπαγάνδα εντάθηκε, καθώς πολλοί κομιτατζήδες που κρατούνταν σε τουρκικές φυλακές είχαν ήδη αφεθεί ελεύθεροι. Από τον Οκτώβριο επαναλήφθηκαν και οι δραστηριότητες των ελληνικών ντόπιων σωμάτων.
Στην περιοχή μας συνέχιζε τη δράση του ο καπετάν Γιάννης Ράμναλης. Είχε καταστεί ο φόβος και ο τρόμος όλων των εξαρχικών.
«Το σώμα του (καπετάν Γιάννη) εφόνευσε εις το χωρίον Αρακλή (Λαγκαδά) τον οθωμανόν φύλακα Χασάν και ετραυμάτισεν έτερον ένα εκ λόγων τιμής, έξωθι του χωρίου Γραδοβορίου εφονεύθη ο Βούλγαρος Πετρος Σταύρου υπό ανδρών του σώματος Λαγκαδά[4].
Γι’ αυτό διέδιδαν φήμες ότι δολοφονήθηκε σε ενέδρα Βούλγαρων κομιτατζήδων μέχρι που το γεγονός διέψευσε η εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ της 20/8/1908.
Από τις αρχές του 1909 είχε εγκατασταθεί στη Μακεδονία η «προτέρα τρομοκρατική αναρχία την οποίαν εδημιούργησαν τα Βουλγαρικά κομιτάτα και αι συμμορίαι αυτών». ΕΜΠΡΟΣ 5/1/1909
Η επαναφορά της τάξης που επικαλούνταν οι Νεότουρκοι ήταν προσωρινή. Οι Τουρκικές αρχές αδυνατούσαν να λάβουν προληπτικά μέτρα και έτσι η θέση το Ελληνισμού στη Μακεδονία καθίστατο πλέον «επισφαλεστέρα».
Οι τουρκικοί πληθυσμοί φανατίζονταν κατά των Ελλήνων και τους απειλούσαν με σφαγές. Οι βιαιότητες και οι αυθαιρεσίες που υφίσταντο οι Έλληνες δεν συνέβαιναν ούτε και με το προηγούμενο απολυταρχικό καθεστώς γιατί τώρα ο τουρκικός πληθυσμός: «ίσταται ήδη πάνοπλος και διωργανωμένος υπό των Νεοτούρκων εις ενωμοτίας και λόχους επί κεφαλής των οποίων ετέθησαν αιμοχαρείς και φανατικοί Μουσουλμάνοι». ΕΜΠΡΟΣ 5/1/1909
Ενώ ο Μουτεσαρίφης Σερρών δήλωνε: «Πρέπει οι Έλληνες να λησμονήσουν τα παρελθόντα, και να αποβάλλωσι τας γνωστάς εθνικάς ιδέας των, διότι εν εναντία περιπτώσει υπάρχει κίνδυνος να τα καταπνίξωσι δια του αίματός των». ΕΜΠΡΟΣ 5/1/1909
Αναμφισβήτητα όμως το πιο επίμαχο ζήτημα, το οποίο προκάλεσε γενικό αναβρασμό ανάμεσα στις χριστιανικές εθνότητες της Μακεδονίας και οδήγησε στην αναβίωση της εθνικής διαπάλης, υπήρξε η επίλυση του εκκλησιαστικού θέματος.
Οι Βούλγαροι επωφελούμενοι από το μένος των Νεοτούρκων κατά των Ελλήνων επανέφεραν εντονότερα πλέον το θέμα της κατοχής των εκκλησιών. Ο Σαντάνσκυ διαπίστωνε: «…τοσούτον εξήφθησαν επικινδύνως τα πνεύματα των Βουλγάρων, ώστε ουδέ αυτός ο ίδιος να μη δύναται δια της επιρροής του να κατευνάση αυτά». ΕΜΠΡΟΣ 15/2/1909
Στις 28 Φεβρουαρίου 1908 η «ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΙΣ» της Βιέννης ανέγραψε ότι η Τουρκία απεφάσισε 82 εκκλησίες της Μακεδονίας να, «… αποδώση εις τους αληθείς αυτών δικαιούχους». Η διαδοθείσα φήμη ήταν η αιτία ώστε Σαντάνσκυ να δηλώσει: «…εν ή περιπτώσει αποδοθώσιν αύται εις τους Έλληνας οι Βούλγαροι δεν θα επιτρέψωσιν τούτο, αλλά θα προκαλέσωσι ταραχάς….» ΕΜΠΡΟΣ 28/2/1908
Τελικά οι εκκλησίες αποδόθηκαν στους Έλληνες. Η απόδοση των αμφισβητούμενων εκκλησιών στους Έλληνες προκάλεσε την οργή του κομιτάτου και μεγάλη ανησυχία στους χωρικούς, ενώ η κοινή γνώμη αδιαφορούσε. ΕΜΠΡΟΣ 12/3/1909
Άρχισαν λοιπόν οι Βούλγαροι, περιδιαβαίνοντας τα χωριά του καζά Λαγκαδά, να τρομοκρατούν και να απειλούν δια των όπλων τους μουχτάρηδες, απαιτώντας την κοινοτική σφραγίδα και την υπογραφή τους σε λευκό χαρτί «… το οποίον δεν γνωρίζει κανείς εις τι θα χρησιμοποιήσουν». ΣΚΡΙΠ 20/3/1909
Λίγους μήνες αργότερα επικαλούμενοι τις σφραγίδες και τις υπογραφές των μουχτάρηδων ζήτησαν με αναφορά τους από την κυβέρνηση: «…όπως διοριστή Βούλγαρος αρχιμανδρίτης εις Λαγκαδά». ΣΚΡΙΠ 17/5/1909
Η εφημερίδα ΣΚΙΠ της 6 Ιουνίου 1909 προανήγγειλε την έναρξη της δράσης των ένοπλων συμμοριών στη Μακεδονία. Το Νεοτουρκικό Κομιτάτο φοβούμενο την όλη κατάσταση αποφάσισε να αποδώσει προσωρινά τις εκκλησίες στις πλειοψηφούσες εθνικότητες, ενώ οι διώξεις του Ελληνικού στοιχείου της Μακεδονίας συνεχίζονταν: «…… και εξακολουθούν αι φυλακίσεις και ποικίλαι καταθλίψεις». ΕΜΠΡΟΣ 10/7/1909
Οι Βούλγαροι, προκλητικότατα, προσπάθησαν να παρουσιάσουν ομοεθνείς τους τους κατοίκους του καζά Λαγκαδά, δημιουργώντας τέτοιους με απειλές και χρήματα. Επιδόθηκαν λοιπόν σ’ έναν αγώνα νοθείας των περιχώρων για να έχουν στα πρόθυρα της Θεσσαλονίκης ομοεθνείς τους.
Εν τω μεταξύ η Τουρκική αρχή προκειμένου να επιβάλει το νόμο άρχισε να καταδιώκει τους Έλληνες και να προετοιμάζει το έδαφος για την ψήφιση του ανθελληνικού νόμου «περί των εκκλησιών».
Η ψήφιση του ανθελληνικού νομοσχεδίου «περί των εκκλησιών» από την Τουρκική κυβέρνηση προκάλεσε μεγάλη αναστάτωση στον ελληνικό πληθυσμό, ο οποίος συγκρότησε μεγάλο συλλαλητήριο στη Θεσσαλονίκη στις 23 Αυγούστου 1909, ενώ ο συντάκτης του ΣΚΡΙΠ της 24 Αυγούστου 1909 σε άρθρο του γράφει: «… πιστεύω ότι, αν ο νόμος εφαρμοσθή, η Μακεδονική τραγωδία αρχίζει δια να μη καταπαύση πλέον ….»
Η Τουρκική αρχή θορυβημένη διέταξε το κλείσιμο των «διαμφισβητουμένων εκκλησιών οίτινες ηρπάγησαν εσχάτως υπό των σχισματικών, οι Βούλγαροι όμως, δεν εννοούν να σωφρονισθούν και ετοιμάζονται να προβούν εις νέας καταλήψεις βιαίας». ΕΜΠΡΟΣ 2/10/1909
Οι ορθόδοξοι ιερείς των χωριών του καζά Λαγκαδά προκειμένου να σταματήσουν την απόδοση των εκκλησιών στους σχισματικούς τις έκλεισαν.
Στις 5 Ιανουαρίου 1910 οργανώθηκε μεγάλο συλλαλητήριο και στην Κωνσταντινούπολη για το κλείσιμο των εκκλησιών.
Η όλη κατάσταση έγινε πολύ χειρότερη της απολυταρχίας. Η διαμάχη πλέον ήταν γενική και περιλάμβανε, τους Έλληνες, τους Βούλγαρους, τους Νεότουρκους και τους Παλαιότουρκους,:
«… ευρίσκονται όλοι επί της αιματοβαρούς σκηνής, εις την οποίαν εκτυλίσσεται η Τρίτη πράξις της Μακεδονικής τραγωδίας, η τελευταία ίσως …. Οι Βούλγαροι εξακολουθούν τον εναντίον των Ελλήνων αμείλικτον αγώνα, όστις στρέφεται και κατά του καθεστώτος». ΣΚΡΙΠ 19/1/1910
Ο πόλεμος για την κατοχή των εκκλησιών συνεχίζονταν και η στρατολόγηση των χριστιανών υπό δυσμενέστατους όρους εξακολουθούσε, ενώ απροσδόκητα νέος ανθελληνικός διωγμός ξέσπασε. Οι δυστυχισμένοι χωρικοί της περιοχής μας κατελήφθησαν από μαύρη απελπισία και δεν ήξεραν τι να κάνουν. Οι περισσότεροι κατέφυγαν νηστικοί και γυμνοί στους αγρούς, στα βουνά και στις σπηλιές, ενώ οι ευπορότεροι κατέρχονταν στη Θεσσαλονίκη, όπου, «…υπό τα όμματα των ξένων προξένων είνε ασφαλείς. Και οι αφηνιασμένοι Τούρκοι τους καταζητούν πανταχού και όταν δε τους συναντήσουν εις τα βουνά τους βασανίζουν, όταν δε ενταύθα τους απειλούν δια να μη μαρτυρήσουν τι είδον εις τα χωρία των». ΣΚΡΙΠ 10/4/1910
Η Πύλη απαίτησε από τον Πατριάρχη να παύση τους Έλληνας δασκάλους, ενώ τo Βουλγαρικό κομιτάτο Θεσσαλονίκης ευχαρίστησε τον Σουλτάνο για τη λύση «..του ζητήματος των εκκλησιών προς όφελος του Βουλγαρικού πληθυσμού της Μακεδονίας». ΣΚΡΙΠ 8/7/1910
Το Νεοτουρκικό κομιτάτο όμως τηρούσε στάση «αναβολής της εφαρμογής του νόμου» μήπως η εφαρμογή του γίνει πρόξενος ταραχών και επωφεληθούν οι αντιδραστικοί.
Οι Νεότουρκοι συνέχισαν τους διωγμούς των φιλήσυχων χωρικών του καζά Λαγκαδά. Ο τύπος της εποχής καυτηρίασε τον διωγμό του «τρομερού επαναστάτη από την Μπάλτσα ηλικίας 11 ετών». ΣΚΡΙΠ 13/7/1910
Ενώ η κατάσταση καθίστατο ανησυχητική έφτασε στη Θεσσαλονίκη ο υπουργός εσωτερικών της Τουρκίας Ταλαάτ βέης και δήλωσε: «Ο νόμος ωρισμένως θα εφαρμοσθή. Εις όσα χωρία υπάρχουν τουλάχιστον δύο ναοί, ο εις θα αποδοθή εις τους Ρούμλαρη (Έλληνας) ο δ’ έτερος εις τους Βουλγάρους. Εις όσα χωρία υπάρχει μία εκκλησία αύτη δεν θα δοθή εις την κατά νόμον πλειοψηψούσαν εθνικότητα πριν ή ανοικοδομηθή άλλη δαπάναις της Κυβερνήσεως χάριν της μειοψηφούσης…..» ΣΚΡΙΠ 8/7/1910
Οι Βούλγαροι προσπάθησαν να παρασύρουν τους απλοϊκούς χωρικούς «δια διαφόρων τερατολογιών» στο κίνημά τους και να δώσουν σ’ αυτό πανχριστιανική χροιά και στη συνέχεια να καρπωθούν αυτοί όλα τα οφέλη, αφού θα έχουν στα χέρια τους τους πληθυσμούς της Μακεδονίας. Τρεις εκκλησίες της περιφέρειας Λαγκαδά παραδόθηκαν στους Βουλγάρους.
Με βάση τους νέους κανονισμούς, οι οποίοι προβλέπονταν από το νομοσχέδιο για την προκαταρκτική εκπαίδευση, που κατατέθηκε στην οθωμανική βουλή στα τέλη του 1910, άρχισε μια νέα δραματική φάση στην πορεία των γεγονότων, που έβαινε μοιραία προς τον εκτουρκισμό των εθνικών μειονοτήτων της οθωμανικής επικράτειας. Ανάμεσα στις άμεσες επιπτώσεις από την αρχική εφαρμογή των τουρκικών τεσκερέδων στο καθεστώς του ελληνικού στοιχείου του μακεδονικού χώρου, θα πρέπει να μνημονεύσει κανείς τους επανειλημμένους εκβιασμούς των τουρκικών αρχών για άμεση διακοπή των μαθημάτων των ελληνικών σχολείων και για την άρση της άσκησης του διδασκαλικού επαγγέλματος των διδασκόντων, τις αλλεπάλληλες ανακρίσεις στις οποίες υποβαλλόταν το διδακτικό προσωπικό για την εξακρίβωση της κύριας πηγής χρηματοδότησής τους, τις απαγορεύσεις πραγματοποίησης των σχολικών περιοδειών στους υπεύθυνους Έλληνες επιθεωρητές και την αυθαίρετη κατάληψη των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων με ειδικά σουλτανικά φιρμάνια.
Οι κανονισμοί για την προκαταρκτική εκπαίδευση προέβλεπαν επίσης την απευθείας παρεμβατική πολιτική των τουρκικών αρχών στα ελληνικά σχολεία και ζητήματα χωρίς την προηγούμενη έγκριση των εκκλησιαστικών εκπροσώπων, τον διορισμό των δασκάλων της τουρκικής γλώσσας, τον σχηματισμό εκπαιδευτικών επιτροπών, που σε τελευταία ανάλυση υποκαθιστούσε τις εφορίες των κοινοτικών σχολείων και τέλος την επιβολή χαρτοσήμου στα ενδεικτικά και στα πιστοποιητικά των κοινοτικών σχολείων.[5]
Σε εφαρμογή των διατάξεων που προβλέπονταν από το παραπάνω νομοσχέδιο στις 30 Οκτωβρίου 1910 συνελήφθη και παραπέμφηκε στο Στρατοδικείο Θεσσαλονίκης ο Διοικητής των Σχολών του Σοχού κ. Ιατρού.
Ενώ στο σχολείο του Λαγκαδά, «κατεσχέθησαν όλα τα διδακτικά βιβλία εκ των χειρών των μαθητών κατόπιν καταγγελίας ελεεινού τινός ομογενούς του ιατρού Ι. Βλάχου». ΕΜΠΡΟΣ 9/11/1910
Παρά την λυσσώδη καταδίωξη του Ελληνικού πληθυσμού από τον Τουρκικό στρατό, συμμορίες Ελλήνων και Βουλγάρων εμφανίστηκαν στον καζά Λαγκαδά.
Το Νεοτουρκικό Κομιτάτο συγκρότησε δύο συμμορίες στον καζά Λαγκαδά και δολοφονούσε κάθε Έλληνα. Σε διάστημα δύο εβδομάδων δολοφόνησε δέκα τέσσερις Έλληνες χωρικούς. ΕΜΠΡΟΣ 20/11/1910
Το κομιτάτο μη αρκούμενο στις δύο πιο πάνω συμμορίες συνέστησε και Τρίτη, η οποία αποτελούμενη από 37 μέλη είχε ακτίνα δράσης τις λίμνες Αγ. Βασιλείου και Βόλβης, προσέφερε δε εντός ολίγων ημερών στους πάτρωνές της εννέα θύματα αθώων Ελλήνων Ορθοδόξων. Ενώ εντός της κωμοπόλεως Λαγκαδά δολοφόνησαν ένα εκ των «εγκριτοτέρων και αγαπητοτέρων κατοίκων» του, τον Μιχαήλ Βοσινάκη. ΕΜΠΡΟΣ 30/11/1910
Είναι σαφές ότι είναι αδύνατον να δοθεί ημερομηνία λήξης στον Μακεδονικό αγώνα. Οι ελλαδίτες και κρήτες οπλαρχηγοί αποχώρησαν το καλοκαίρι του 1908, όμως οι εντόπιοι αναπόφευκτα παρέμειναν μαζί με το προξενικό προσωπικό και με μικρές ομάδες πρακτόρων για να διαχειριστούν μια κατάσταση ελεγχόμενης κρίσης, όπου πρωταγωνιστούσαν πλέον οι Νεότουρκοι στρατιωτικοί. Οι εκλογές, οι πολιτικές συγκεντρώσεις, τα κόμματα και τα συνέδρια δεν σήμαναν αναγκαστικά το τέλος των σωμάτων και των δολοφονιών. Απλώς στο νέο πλαίσιο της συνταγματικής Τουρκίας τα προβλήματα εσωτερικής τάξης και οι καθημερινές απώλειες ελάχιστα απασχολούσαν τον ευρωπαϊκό αλλά και ελληνικό τύπο, τουλάχιστον για όσο καιρό υπήρχε η προσδοκία ότι ο «νεοτουρκισμός» θα ευνοούσε τα ελληνικά συμφέροντα. Το κενό αυτό του ενδιαφέροντος για την τετραετία 1908-1912 μεγάλωσε και για έναν ακόμη λόγο. Οι επώνυμοι και εγγράμματοι Μακεδονομάχοι έφυγαν όλοι το 1908 και ως εκ τούτου οι διηγήσεις και τα απομνημονεύματά τους σταματούν το έτος εκείνο. Το ίδιο έτος επιλέχθηκε και ως επίσημο όριο του αγώνα από τους νομοθέτες του μεσοπολέμου, που ασχολήθηκαν με την ηθική και υλική αποκατάσταση των Μακεδονομάχων.
Τα αισθήματα ανασφάλειας και φόβου δεν αποτελούσαν φυσικά καινούργια εμπειρία για τους Μακεδόνες και ιδιαίτερα για τον αγροτικό πληθυσμό, που η φύση των εργασιών του το καθιστούσε ευάλωτο σ’ οποιαδήποτε πίεση, τόσο της νόμιμης εξουσίας όσο και των πολυπληθών παράνομων που ενδημούσαν στην ύπαιθρο χώρα.
Όμως τα γεγονότα των ετών 1908-1912 δεν υπολείπονται καθόλου από τα συνηθισμένα περιστατικά των ληστρικών επιδρομών και των σποραδικών ημιεπίσημων λεηλασιών που διαδραματίστηκαν στον καζά του Λαγκαδά τα προηγούμενα έτη.
Η μελέτη του τύπου αυτής περιόδου αποκαλύπτει τη φοβερή κοινωνική αναταραχή, τις οικονομικές καταστροφές και τις δολοφονίες που διενεργήθηκαν στη περιοχή μας αμέσως μετά την επιβολή του κινήματος των Νεότουρκων.
Τον Οκτώβριο του 1911 οι Νεότουρκοι αποφάσισαν και επισήμως, στο τρίτο τους συνέδριο που έλαβε χώρα στη Θεσσαλονίκη, την εξόντωση των μη τουρκικών εθνοτήτων. Η οθωμανοποίηση (ottomanization) δηλαδή ο εκτουρκισμός δια της βίας όλων των κατοίκων, αποφασίζεται τελεσίδικα. Το μέσο θα ήταν οι εξοπλισμένοι Μουσουλμάνοι. Στη συγκεκριμένη απόφαση οι Νεότουρκοι χρησιμοποιούσαν παραπλανητικά τον όρο «οθωμανοποίηση», προσπαθώντας να περιβάλουν την πολιτική εκτουρκισμού με ένα οικείο, για τους περισσότερους μουσουλμάνους, περίβλημα[6].
Σ’ όλο τον καζά του Λαγκαδά το 1911 συνέβησαν ασυνήθιστα γεγονότα, που υποδήλωναν ότι ο αναβρασμός απλωνόταν και έξω από την πόλη της Θεσσαλονίκης. Οι Τούρκικες συμμορίες εξακολουθούσαν τις δολοφονίες με υποδείξεις του Νεοτουρκικού Κομιτάτου. Ενώ οι Βουλγαρικές συμμορίες σιωπούσαν και όλοι υποπτεύονταν ότι «ευρίσκονται εις τα διαμερίσματά των κεκρυμμέναι». ΣΚΡΙΠ 8/1/1911
Η συγκροτηθείσα επιτροπή υπό τον Κεμάλ πασά, για την εξέταση της κατάστασης, εξέδωσε το πόρισμά της όπου μετά τις ανακρίσεις διαπίστωσε ότι: «.. αι εν Μακεδονία αρχαί κατά την διάρκειαν του αφοπλισμού διέπραξαν εις πολλά μέρη υπερβασίας και καταθλιπτικάς καταπιέσεις των χριστιανικών φυλών». ΕΜΠΡΟΣ 12/1/1911
Στις 28 Φεβρουαρίου 1911 ο Αρχιερατικός Επίτροπος Λαγκαδά Ιωακείμ Σακελλαρίου με επιστολή του προς τον Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Ιωακείμ Δ΄ Σγουρό επισημαίνει την έλλειψη ικανών ιερέων και δασκάλων σ’ όλη την περιφέρεια.
Οι Έλληνες της Μακεδονίας είχαν εναποθέσει τις ελπίδες τους στο συνταγματικό πολίτευμα που επικαλούνταν οι Νεότουρκοι για την απόδοση δικαιοσύνης. Αλλά διαψεύστηκαν, αφού όλος ο Μακεδονικός πληθυσμός και μάλιστα ο αγροτικός γινόταν μάρτυρας καθημερινής βίας. Ιδιαίτερα στην περιφέρεια Χαλκιδικής και Λαγκαδά οι κάτοικοι είχαν περιέλθει σε απόγνωση. Στερούνταν ακόμη και τροφίμων, δεν τολμούσαν να εξέλθουν των χωριών τους για να προβούν στις αναγκαίες προμήθειες, αφού δεν τύχαιναν καμίας προστασίας, παρά τα επανειλημμένα παράπονα προς τις αρχές.
Σ’ αυτή τους τη προσπάθεια οι Τούρκοι μεταχειρίζονταν πολλές φορές ομογενείς προδότες, τους οποίους χρησιμοποιούσαν ως όργανα των σκοπών τους.
Τα επεισόδια αυτά ήταν η κύρια αιτία για να εισρεύσουν στην Θεσσαλονίκη πολλοί κάτοικοι των γύρω χωριών.
Τον Απρίλιο του 1911 παρατηρείται αύξηση της δράσης του Νεοτουρκικού Κομιτάτου κατά των Χριστιανών και ιδιαίτερα των Ελλήνων.
Το Νεοτουρκικό Κομιτάτο αποφάσισε να πυροδοτήσει το παλαιό φυλετικό μίσος μεταξύ Ελλήνων και Βουλγάρων. Γι’ αυτό επανέφερε στο προσκήνιο το θέμα της κατοχής των εκκλησιών, αφού το μέσον αυτό είχε αποδειχθεί αρκετά αποτελεσματικό.
Η κορύφωση των οδυνηρών επιπτώσεων από την εφαρμογή του προγράμματος των Νεότουρκων στην Μακεδονία συνέπεσε χρονικά με την έντονη κινητοποίηση των βουλγαρικών αντάρτικων σωμάτων. Μέσα σε μια τραγική κατάσταση που διαμορφώθηκε ιδιαίτερα προς τα τέλη του 1910 οι κάτοικοι του καζά Λαγκαδά στάθηκαν ανήμποροι ν’ αντιδράσουν μπροστά στην εφαρμογή των προβλεπόμενων μέτρων. Συλλήψεις Ελλήνων πατριωτών και αφοπλισμοί των βασικότερων στελεχών της ελληνικής αντίστασης, καταναγκαστική στρατολογία και κατάταξη νέων Ελλήνων στις τάξεις του τουρκικού στρατού, αλλεπάλληλες δολοφονίες δασκάλων, ιερέων και προκρίτων, υπήρξαν τα κυριότερα φαινόμενα, που χαρακτήρισαν την κατάσταση του ελληνισμού της περιφέρειας και επέδρασαν καταλυτικά στην βαθμιαία αποδυνάμωσή του. Μέσα σε μια οξύτατη ατμόσφαιρα εκρηκτικής αντιπαράθεσης των τουρκικών αρχών Μακεδονίας απέναντι στο χριστιανικό στοιχείο, τα βουλγαρικά αντάρτικα σώματα ανασυγκροτήθηκαν για ν’ απαντήσουν στην Νεοτουρκική κτηνωδία.
Τον Ιούλιο του 1911, οι βουλγαρικές συμμορίες, άρχισαν να δραστηριοποιούνται στην πόλη της Θεσσαλονίκης και στα χωριά του Λαγκαδά, έχοντας επικεφαλής αξιωματικούς. ΣΚΡΙΠ 9/7/1911
Σύμφωνα με το σχέδιό τους η έναρξη των επιχειρήσεων των συμμοριών θα γινόταν στη Θεσσαλονίκη και θα χτυπούσαν αδιακρίτως πολίτες, ενώ θα ανατίναζαν με βόμβες δημόσια ιδρύματα.
Ταυτόχρονα θα προσπαθούσαν να πείσουν τις δυνάμεις της Ευρώπης ότι οι ενέργειες αυτές είναι της Τούρκικης χωροφυλακής. ΣΚΡΙΠ 30/7/1911
Οι Νεοτουρκικές θηριωδίες εν τω μεταξύ ώθησαν τους άτυχους χωρικούς σε απόγνωση και ετοιμάζονταν να πάρουν τα όπλα και να καταφύγουν στα βουνά. ΣΚΡΙΠ 26/8/1911
Πολύ ήταν το αίμα που χύθηκε αλλά πολλοί και σκληροί οι αγώνες των κατοίκων της περιφέρειας Λαγκαδά.
Καθένα από τα χωριά της έχει τη χρυσή βίβλο των αγωνιστών και μαρτύρων.
Η βία εξακολουθούσε αμείωτη σ’ όλο τον καζά του Λαγκαδά. Γι’ αυτό ο Α. Π. Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης απέστειλε τον «Θ. Επίσκοπον Ροδοστόλου δια να διενεργήση ανακρίσεις». Ενώ οι σημαίνοντες ομογενείς σχημάτισαν την πεποίθηση ότι είναι προγεγραμμένοι: «… και αναμένουν παρ’ όλας τας προφυλάξεις των τον μοιραίον θάνατον. Επιστολή εκ Λαγκαδά υπό χθεσινήν ημερομηνίαν αναφέρει ότι οι Έλληνες εξερχόμενοι εκ των οικιών των δια να μεταβούν εις τας εργασίας των εκφράζουν αμφιβολίας αν θα επιστρέψουν ζώντες εις τας οικογενείας των.
Εις τοιούτον σημείον κατήντησεν η δημόσια ασφάλεια εν τω τμήματι εκείνω». ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 16/10/1911
Στην επιδείνωση της όλης κατάστασης συντέλεσαν οι καθημερινές δολοφονίες και απόπειρες δολοφονίας σ’ όλη την περιφέρεια. Το λυπηρό είναι ότι οι φόνοι αυτοί διαπράττονταν πάντοτε από αγνώστους. Την κατάσταση δυσχέρανε ακόμη περισσότερο η απροθυμία των αρμοδίων υπαλλήλων για ανακάλυψη και καταδίωξη των δραστών. Με την πολιτική αυτή χάθηκε η εμπιστοσύνη των κατοίκων προς τους αρμόδιους, αφού δεν φρόντιζαν καθόλου για την ασφάλεια της χώρας και την ευημερία των κατοίκων.
O Άγιος Ροδοστόλου μετέβη στο Διοικητήριο και εντονότατα διαμαρτυρήθηκε εκ μέρους της Ι. Μητροπόλεως για την άγρια δολοφονία του Κλήσαλι (σημ. Προφήτης) και τους ξυλοδαρμούς του Αειβατίου (σημ. Λητής), «…μετά ζωηράν στιχομυθίαν μεταξύ της Α.Θ. και της Α.Ε. ανεγνώρισε το δίκαιον των διαμαρτυριών και των απαιτήσεων της Ι. Μητροπόλεως, και υπεσχέθη ότι θα λάβη ταχέως τα κατάλληλα μέτρα». ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 19/10/1911
Στις 19 Οκτωβρίου εκδηλώθηκε επίθεση κατά του Επισκόπου Αρδαμερίου κ. Ιωακείμ από ομάδα τουρκαλβανών με φτυάρια και όταν ανέφερε στους διώκτες την ιδιότητά του πήρε την απάντηση: «Όλοι είσθε εντεπσίζηδες, όλοι είσθε πεζεβ…. Όλους θα σας φονεύσωμεν (ολδερετζέιζ). ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 20/9/1911
Το σύνταγμα χαιρετίστηκε από τους Έλληνες με «…αληθείς παλμούς χαράς και ενθουσιασμού, διότι διείδον εν αυτώ το ασφαλέστερον μέσον προς στήριξιν και βελτίωσιν της θέσεώς των..», η θέση τους όμως όχι μόνο δεν βελτιώθηκε, όχι μόνο δεν στηρίχθηκε αλλά χειροτέρευσε. Οι διαρκείς προσπάθειες για κατάλυση των θρησκευτικών και πολιτικών προνομίων, οι καθημερινοί δαρμοί κα τα συνεχή βασανιστήρια και δολοφονίες που συνέβησαν αυτή την περίοδο σ’ όλο τον καζά Λαγκαδά αποδεικνύουν ότι οι Νεότουρκοι επιδόθηκαν σε ένα αδυσώπητο αγώνα για καταστροφή του Ελληνισμού.
Στις 28 Οκτωβρίου η Α.Π. ο Μητροπολίτης Ιωακείμ επισκέφτηκε το Λαγκαδά, «.. όπως εγκαρδιώση τους εκεί δοκιμαζομένους Χριστιανούς του». ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 29/10/1911
Η εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ της 30ης Οκτωβρίου σε άρθρο της με τον τίτλο «ΑΤΤΑΒΙΣΜΟΣ» αποδίδει την πραγματική κατάσταση που επικρατούσε σ’ όλη την περιφέρεια Λαγκαδά:
«Οι Έλληνες της περιφερείας εκείνης παριμένουν το τέλος των, κλαίουν, προσεύχονται, ένας τρόμος παγώνει αυτούς μέχρι μυελού των οστέων.
Ό,τι συμβαίνει εκεί δεν είναι μονομερές, ώστε να παρέλθη απαρατήρητον. Εις την αυτήν ψυχολογικήν κατάστασιν ευρίσκονται οι Έλληνες ολοκλήρου σχεδόν της υπαίθρου χώρας.
Και από την ψυχολογικήν αυτήν των Ελλήνων κατάστασιν πηδά ολόσωμον το μοιραιοκρατούμενον και κισμετοκρατούμενον αυτό κράτος με την κακοδιοίκησίν του, με την ληστείαν του, με τας δολοφονίας του, με την τερρατορικήν του όψιν, με τον μεσαιωνισμόν του!
Πουθενά ίχνος ζωής, φωτός, χαράς. Παντού πτώματα και πτωματίνη και κόρακες και γύπες!
Πουθενά άνθρωποι εκ των διευθυνόντων δια να εννοήση τον κρημνόν και την άβυσσον, εις την οποίαν φερόμεθα όλοι και να ανακόψη το ιλιγγιώδες κατρακύλισμα.
Πουθενά όσον εν τω κράτει τούτω ο ατταβισμός ενεφανίσθη τόσον ρωμαλέος.
Οία η κατάστασις πρό αιώνων ενταύθα τοιαύτη και σήμερον κατ’ ουσίαν, κάτω από μίαν επιφάνειαν καλυμμένην με το βαράκι των μεγάλων λέξεων.
Υπήρξε ποτέ εποχή καθ’ ήν οι λαοί ενταύθα εθεώρουν το κράτος εχθρόν. Το ίδιον συμβαίνει σήμερον. Ορίστε: ο καϊμακάμης Λαγκαδά είπεν εις την Α.Π. τον Μητροπολίτην μας χθες ότι οι Έλληνες δεν παρουσιάζονται να καταγγείλουν τους δολοφονούντας τους αδελφούς των και τρομοκρατούντας αυτούς και να ζητήσουν προστασίαν. Δεν παρουσιάζονται βέβαια αφού φοβούνται το κράτος ως εχθρόν. Τι προστασία δε να ζητήση κανείς παρά εχθρού;
Υπήρξε ποτέ εποχή ενταύθα, καθ’ ήν εξηγνίζετο η κατάστασις ενταύθα, η κατά των αρχών εξέγερσις της ανταρσίας, ήν εξύμνησεν η παγκόσμιος μούσα, και καθ’ ήν εποχήν ο αντάρτης εθεωρείτο προστάτης της ζωής, τις τιμής, της περιουσίας. Μήπως το ίδιον δεν συμβαίνει τώρα ότι εις πολλά σημεία υποθάλπονται συμμορίαι βουλγαρικαί; Αυταί αι Αρχαί δεν διακηρύσσουν τούτο, ίνα δικαιολογήσουν συλλήψεις και φυλακίσεις;
Υπήρξε ποτέ εποχή καθ’ ήν δεν ήτο δυνατόν να γνωρίζη κανείς που ήρχιζε και που ετελείωνε το κράτος των Αρχών και που ήρχιζε και που ετελείωνε το κράτος των ληστών. Μετάλλιον χρυσούν χρειάζεται εις εκείνον, ο οποίος θα κατορθώση σήμερον να διακρίνη τα όρια αυτά.
Αλλά η κατάστασις αυτή δεν είναι δυνατόν να εξακολουθήση επ’ άπειρον.
Είναι αδύνατον τούτο και είνε αντιφυσικόν. Είναι δε τόσον ταχή το ιλιγγιώδες κατρακύλισμα….»
Οι αυθαιρεσίες, οι απειλές και οι δαρμοί συνεχίζονται και, « … η κατάστασις των χριστιανών ημέρα τη ημέρα καθίσταται κρισιμωτέρα, εκορυφώθη δε πλέον ο τρόμος, η απελπισία και οι επεμβάσεις των επιτοπίων αρχών .
Αυτά κατηγγέλθησαν εις την Ιεράν Μητρόπολιν εκ Γουμέντζης, Γευγελής και Λαγκαδά». ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 16/11/1911
Στις 13 Νοεμβρίου 1911 ο αρχιερατικός επίτροπος Λαγκαδά Ιωακείμ Ανανιάδης με τηλεγράφημά του προς την μητρόπολη Θεσσαλονίκης ενημερώνει για την άγρια δολοφονία 20 ατόμων στην επαρχία μας από αγνώστους σε ένα χρόνο.
Το μαρτυρολόγιο όμως των Ελλήνων χριστιανών της περιφερείας Λαγκαδά εξακολουθούσε. Νέα θύματα του άγριου φανατισμού έρχονταν να αυξήσουν τον μακρύ κατάλογο. Φαίνεται ότι το μαρτυρολόγιο θα αποτελούσε τόμο ολόκληρο, εάν κρίνει κανείς από τα καθημερινώς διαπραττόμενα ανήκουστα κακουργήματα, στα οποία εκδηλώνονταν όχι πλέον λύσσα, αλλά «φρενίτις φανατισμού». Το αίμα έρρεε ακατάπαυστα, η φρίκη και ο τρόμος βασίλευαν παντού και όλα αυτά κάτω από το συνταγματικό καθεστώς.
Ενώ οι κάτοικοι όλης της περιφέρειας Λαγκαδά βρισκόταν σε απόγνωση από τα διαπραττόμενα εγκλήματα, ο πρωτοφανής διωγμός του Ελληνικού στοιχείου επεκτάθηκε και στην υπόλοιπη Μακεδονία και είχε σκοπό την εκμηδένιση του Ελληνικού πληθυσμού.
«… Και μέχρι μέν πρό ολίγου αι δολοφονίαι, οι φόνοι και αι τρομεραί καταπιέσεις περιωρίζονται εις το τμήμα Λαγκαδά της επαρχίας Θεσσαλονίκης. Ήδη όμως ο διωγμός αυτός επεξετάθη εις όλον τον νομόν Θεσσαλονίκης και Μοναστηρίου». ΕΜΠΡΟΣ 27/11/1911
Η επέκταση των επεισοδίων σ’ όλη τη Μακεδονία δημιούργησε μια απελπιστική κατάσταση όλου του Χριστιανικού πληθυσμού της. Γι’ αυτό η Οθωμανική βουλή απέστειλε αντιπροσωπεία Ελλήνων, Βουλγάρων, Αρμένιων και Τούρκων βουλευτών στις περιφέρειες Ιστίπ, Λαγκαδά και Γρεβενών για επιτόπια εξέταση της κατάστασης. ΣΚΡΙΠ 27/11/1911
Ο Νομάρχης και ο Κεντρικός εισαγγελέας Σαμή Βέη μετέβησαν και αυτοί στο Λαγκαδά για να σταματήσουν την επιτεινόμενη βία. Στην έκθεσή τους όμως επέρριψαν τις ευθύνες των δολοφονιών στην Χριστιανική πλευρά.
«Συγκαλεσάμενος τους χριστιανούς προκρίτους και τον αρχιερ. Επίτροπον Ιωακείμ είπεν ότι οι χριστιανοί διέπραξαν τας 21 δολοφονίας των χριστιανών του τμήματος εκείνου γενόμενοι όργανα ξένων κρατών θελόντων ούτω να παρουσιάσουν ως αθλίαν την κατάστασιν του Κράτους.
Εις δε τον αρχιερ. Επίτροπον τραχύτατα ομιλήσας είπεν σχεδόν απροκαλύπτως ότι είνε το σκάνδαλον όλων!». ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 29/11/1911
Το περιεχόμενο της έκθεσης αλλά και η άδικος επίθεση κατά του Αρχιερατικού Επιτρόπου π. Ιωακείμ Ανανιάδη ήταν η αιτία να εκδηλωθούν νέες δολοφονικές επιθέσεις κατά των Χριστιανών.
Γενικά δε η κατάσταση στα περίχωρα του Λαγκαδά ήταν τρομοκρατική. «… την νύκτα περιφέρονται ομάδες αγνώστων οπλοφόρων, οι δε κάτοικοι δεν τολμούν να εξέλθουν μετά την δύσιν του ηλίου εκ των οικιών των». ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 30/11/1911
Ο Γενικός Διοικητής πιεζόμενος από τα συνεχή επεισόδια επισκέφτηκε και αυτός το Λαγκαδά για να μελετήσει εκ του «σύνεγγυς την εκεί κατάστασιν», αλλά «ηρκέσθη να καλέση παρ’αυτώ τους προκρίτους του Λαγκαδά μετά του αρχιερατικού επιτρόπου και να επιπλήξη αυτούς δια τα εκεί κακουργήματα, άτινα, καθ’ άς έχει η Α.Ε. πληροφορίας διαπράττονται υπ’ αυτών των Ελλήνων». ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 1/12/1911
Ο Γενικός Διοικητής δεν προέβη στην καταδίωξη των πραγματικών ενόχων αλλά έμμεσα έδωσε παράταση στην υπάρχουσα αφόρητη κατάσταση.
Η κοινοβουλευτική επιτροπή που είχε φτάσει προ ημερών στο Λαγκαδά διαπίστωσε ότι:
«…Οι φόνοι ήταν πολιτικοί δεν έχουν ούτε εκδίκησιν προσωπική ούτε λήστευσιν καθότι επι των φονευθέντων αφίνονται τα τε χρήματα και άλλα αντικείμενα αξίας άτινα μεθ’ εαυτών έφερον.
Προσωπικήν εκδίκησιν δεν ήτο δυνατόν να έχουν οι φονείς ως ελατήριον διότι ουδεμία έχθρα δικαιολογούσα τον φόνον υφίστατο.
Οι φονείς ων οι πλείστοι είνε γνωστοί εις όλον τον πληθυσμόν του καζά μολονότι εγκαίρως κατηγγέλθησαν εις τας Αρχάς, εν τουτοις έμειναν ακαταδίωκτοι». ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 6/12/1911
Και διαπίστωσαν έκπληκτοι τη συστηματική καταδίωξη των Χριστιανών, που δεν περιοριζόταν μόνο στους φόνους αλλά επεκτεινόταν στη φυλάκιση αθώων χωρίς την παραμικρή ένδειξη σε βάρος τους.
Η έλλειψη μιας έντιμης διοίκησης που θα είχε σκοπό την επιβολή των νόμων στον καζά Λαγκαδά ήταν εμφανής.
Οι χριστιανοί κάτοικοι της περιοχής χαρακτήρισαν την έκθεση του Νομάρχη απαράδεκτη ενώ η επίθεση κατά του Αρχιερατικού Επιτρόπου με την έκφραση, «… αυτός είναι ο αίτιος και ότι δεν θα παύση να τον καταδιώκη εφ’ όσον υπάρχει», ενέσπειρε στους Χριστιανούς, «αναβρασμό» και «αξιοσημείωτο ερεθισμό». ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 8/12/1911
Ο τούρκικος τύπος συνέχιζε την αρθρογραφία κατά των Ελλήνων και οι αρχές του Λαγκαδά άρχισαν πάλι να φέρονται με μεγάλη σκληρότητα προς τους Έλληνας ενώ προκειμένου περί Μουσουλμάνων έκλειναν τα μάτια.
Η παρουσία πολυάριθμων δολοφόνων στον καζά Λαγκαδά που είχαν αποφυλακιστεί πρόσφατα τρόμαζε τον Αρχιερατικό Επίτροπο, ο οποίος απευθύνθηκε στον Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης φοβούμενος για τη ζωή του. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 8/12/1911
Ήταν γνωστά τα πρόσωπα των εγκληματιών Κιόρ Σαλήχ, Χασάν Κερίμ και Χασάν Τσαούς, οι οποίοι, ενώ ήταν καταδικασμένοι σε βαριές ποινές, βγήκαν από τις φυλακές με την ευκαιρία της Μεταπολίτευσης και χρησιμοποιούνταν για την τρομοκράτηση των κατοίκων της περιφέρειας Λαγκαδά. Ο χριστιανικός πληθυσμός του καζά είχε χάσει την εμπιστοσύνη του προς τις αρχές. Για το λόγο αυτό όλοι οι πολίτες έπαυσαν να ασχολούνται με τις αγροτικές εργασίες και τα χωριά μεταξύ τους δεν επικοινωνούσαν, επειδή δεν «τολμούσαν οι χωρικοί να εξέλθουν των οικιών τους» και η οικονομική κρίση μάστιζε τον τόπο.
Οι τουρκικές εφημερίδες συνέχιζαν με ανταποκρίσεις τους από το Λαγκαδά να στρέφονται κατά του χριστιανικού πληθυσμού, ενώ η συνεχιζόμενη υπέρ των Τούρκων στάση των αρχών αποθράσυνε την στάση τους έναντι των Ελλήνων.
Στις 15 Δεκεμβρίου 1911 το οθωμανικό υπουργικό συμβούλιο συζήτησε την όλη κατάσταση του καζά Λαγκαδά και διαπίστωσε τη δράση βουλγαρικών συμμοριών, ενώ μεταβίβασε στις κατά τόπους αρχές διαταγές για την «εξόντωσιν αυτών». ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 15/12/1911
Ο Καϊμακάμης Λαγκαδά όμως κατηγόρησε τον Αρχιερατικό Επίτροπο για τις άγριες σκηνές που διαδραματίστηκαν αυτή την περίοδο στην πόλη του Λαγκαδά. Δεν μπορούσε να ανεχθεί την ηρωική στάση του π. Ιωακείμ Ανανιάδη: «…προς υπεράσπιση του καταδυναστευομένου Ελληνικού πληθυσμού και προσπαθούσε να εξεύρη στοιχείον όπως καταδιώξη αυτόν ποινικώς». ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 15/12/1911
Προσπάθησε να σχηματίσει κατηγορία ότι ο αρχιερατικός επίτροπος εργάζεται κατά του καθεστώτος, δίνει διαταγές να φονεύονται χριστιανοί συνεργαζόμενοι με συμμορίες οι οποίες καλλιεργούν πολιτικό σκοπό.
Έτσι οι αρχές του Λαγκαδά αντί να προβούν στη σύλληψη των καταγγελθέντων δραστών συλλαμβάνανε χριστιανούς χωρικούς, τους οποίους έριχναν στις φυλακές προσπαθώντας να αποσπάσουν καταθέσεις εξυπηρετώντας τα σχέδιά τους.
Η Τούρκικη αρχή ήταν ανίκανη να εξοντώσει τις συμμορίες των κακούργων και να αποκαταστήσει την ησυχία και την τάξη στην περιφέρεια Λαγκαδά, που ήταν το πρώτιστο καθήκον της.
Στον καζά Λαγκαδά επικρατούσε πλήρης τρομοκρατία τον Νοέμβριο και Δεκέμβριο του 1911. Η «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ» περιγράφουσα την όλη κατάσταση αναφέρει: «…είνε πεπρωμένον να μη παύση ρέον το ελληνικό αίμα εις την περιφέρειαν Λαγκαδά».
Σε άρθρο του «ΒΗΜΑΤΟΣ» της Ρώμης με τίτλο «Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΙΣ ΕΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ» περιγράφεται η δραματική κατάσταση που επικρατούσε στη Μακεδονία: «… μετά τριετή συνταγματική διοίκηση η κατάσταση των πληθυσμών της Μακεδονίας αποτελεί καταισχύνη της ανθρωπότητας, πολλές είναι οι διαμαρτυρίες κατά των κλοπών, των δολοφονιών, των βασανιστηρίων, της ανακρίσεως, των καταθλιπτικών φόρων, τους οποίους καθιστούν βαρύτερους ακόμη οι έκτακτοι και καταναγκαστικοί έρανοι και οι αποκαλούμενες συνεισφορές υπέρ του στόλου, του στρατού, των τηλεφώνων κ.λ.π. για όλα αυτά κατηγορούνται οι Νεότουρκοι ως τύραννοι χειρότεροι και του Αβδουλ Χαμίτ».
Και ο συντάκτης του άρθρου καταλήγει με την προφητική έκφραση της λύπης του για τον ανθρωπισμό και την πρόβλεψη:
«…ότι την άνοιξη η τραγική γη θα ποτιστεί με πολύ αίμα και μια ακόμη φορά το βαλκανικό δράμα θα διακινδυνεύσει την ειρήνη της Ευρώπης». ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 30/11/1911
Οι ποικίλες πιέσεις που δέχονταν οι χριστιανοί συνεχίστηκαν τις αρχές του 1912, ενώ οι ευρωπαϊκές δυνάμεις είτε δεν ενδιαφέρονταν να τις πληροφορηθούν ή εθελοτυφλούσαν. Ήταν η εποχή που οι Δυνάμεις συναγωνίζονταν να προσεταιριστούν τους Νεότουρκους και δυσάρεστες επεμβάσεις δεν ήταν σκόπιμες.
Σε κάθε απαίτηση ή διάβημα των βαλκανικών κρατών, για τα δικαιώματα των ομοεθνών πληθυσμών τους, η απάντηση της Τουρκίας ήταν αρνητική και πολλές φορές απειλητική. Οι χριστιανικοί πληθυσμοί έπρεπε να εξαφανιστούν. Η νέα εθνικιστική πολιτική της Τουρκίας τέθηκε σε εφαρμογή με σειρά μέτρων, όπως της υποχρεωτικής στρατολογίας των Χριστιανών, της διδασκαλίας της τουρκικής γλώσσας στα ξένα σχολεία, της κατάργησης ορισμένων προνομίων κ.τ.λ. Κυρίως, όμως, η οργή των Νεότουρκων στράφηκε εναντίον των Ελλήνων. Έτσι, ο υπόδουλος Ελληνισμός τέθηκε και πάλι σε διωγμό.
Η όποια, όμως, προσπάθεια του Ελεύθερου Ελληνικού Κράτους για την απελευθέρωση του υπόδουλου Ελληνισμού ήταν δύσκολο να εκδηλωθεί και να καρποφορήσει, γιατί η Τουρκία εξακολουθούσε να είναι ισχυρή και γιατί η πολιτική των Ευρωπαϊκών Δυνάμεων για τη Βαλκανική είχε διαμορφωθεί κάτω από το δόγμα της διατήρησης του τότε εδαφικού καθεστώτος στην περιοχή, χωρίς να επιτρέπει καμία ουσιώδη μεταβολή.
Οι αυθαιρεσίες και καταπιέσεις των Νεότουρκων είχαν σαν συνέπεια να ανανεωθεί η δραστηριότητα της Εσωτερικής Οργάνωσης. Στις αρχές του 1912 παρατηρήθηκε κάποια ύφεση στις τουρκικές αυθαιρεσίες και καταργήθηκαν τα στρατοδικεία που έκαναν θραύση στη Μακεδονία. Η μείωση όμως των αυθαιρεσιών των Νεοτούρκων δεν είχε σαν αποτέλεσμα ανάλογη μείωση των βουλγαρικών επιδρομών.
Αντιθέτως, αυξήθηκε η δραστηριότητα της Εσωτερικής Οργάνωσης. Σε απάντηση οι Νεότουρκοι ενίσχυσαν ομάδες Μουσουλμάνων ατάκτων.
Η κατάσταση που επικρατούσε όλο το 1911 συνεχίστηκε και τους επτά πρώτους μήνες του 1912. Πολλές επιδρομές του τούρκικου στρατού κατέληξαν σε πραγματικές σφαγές χριστιανών. Οι Νεότουρκοι συναγωνίζονταν σε βιαιότητες τους παλαιούς Οθωμανούς.
Εν όψει του πολέμου με την Τουρκία, που άρχισε να διαγράφεται από τα μέσα του έτους, οι Έλληνες ανασύνταξαν τις δυνάμεις του Μακεδονικού Αγώνα. Σκοπός των δυνάμεων αυτών ήταν πλέον να ξεσηκώσουν τη χώρα, να οργανώσουν τα ντόπια ένοπλα σώματα, να πιάσουν επίκαιρες θέσεις, να διακόψουν τις επικοινωνίες και να δράσουν τέλος σαν πρόσκοποι του ελληνικού στρατού. Η συμβολή των ανταρτών στον επερχόμενο πόλεμο θεωρούνταν ζωτική. Οι αντάρτες γνώριζαν πολύ καλά τον τόπο και τους κατοίκους του και ήταν άριστα εξασκημένοι για τις επιχειρήσεις που προορίζονταν.
Τον Ιανουάριο του 1912 αρχίζει η προσέγγιση και εξομάλυνση των διαφορών μεταξύ Αθηνών και Σόφιας, με την ελπίδα ότι θα καταλήξει σε συνεννόηση. Οι Μουσουλμάνοι όμως δεν ήθελαν να αναγνωρίσουν καμία προσέγγιση μεταξύ Ελλάδος και Βουλγαρίας επικαλούμενοι «τα μεταξύ των δύο εθνών προαιώνια μίση».
Το Νεοτουρκικό κομιτάτο τον Ιανουάριο του 1912 προκάλεσε παρανομίες στον καταρτισμό των εκλογικών τμημάτων για τις επερχόμενες δεύτερες βουλευτικές εκλογές του Μαρτίου, με την μετάθεση Ελληνικών χωριών της περιφερείας μας στο Τούρκικο τμήμα, αποβλέποντας στο να αντικατασταθούν οι Έλληνες εκλέκτορες από Μουσουλμάνους.
Η όλη προσπάθεια της λέσχης του κομιτάτου «ΕΝΩΣΕΩΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΔΟΥ ΛΑΓΚΑΔΑ» απέβλεπε στη διάσπαση των ψήφων των Χριστιανών εκλογέων και έτσι να εκλεγούν περισσότεροι εκλέκτορες Μουσουλμάνοι. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 13/1/1912
Έχοντας στη διάθεσή της τον στρατό, την χωροφυλακή και τις διοικητικές αρχές, επινόησε διάφορα τεχνάσματα, μηχανεύθηκε συγκεκριμένους τρόπους και σχεδίασε ολόκληρο προγραμματισμό, για να πετύχει τους σκοπούς του, που στόχευαν στην ελαχιστοποίηση της εκλογικής δύναμης των αντιπάλων τουρκικών κομμάτων, των Ελλήνων και Βουλγάρων.
Στις αρχές του 1912, ιδρύθηκε το νέο φιλελεύθερο Νεοτουρκικό κόμμα «Ελευθερία και συνεννόηση», το οποίο απέβλεπε στην αποκατάσταση πραγματικής πολιτειακής ισότητας απέναντι στις μη μουσουλμανικές εθνότητες της οθωμανικής αυτοκρατορίας, όπως τουλάχιστο διακήρυσσε στο πρόγραμμά του. Η Ελληνική κυβέρνηση παρότρυνε τους Ελληνοθωμανούς βουλευτές να συνάψουν στενότερους δεσμούς με τον νέο κόμμα, λόγω αποδυνάμωσης του κόμματος της «Ενώσεως και Προόδου».
Στις 9/2/1912 επισκέφτηκε το Λαγκαδά ο υπουργός εσωτερικών με σκοπό τη λήψη απόφασης «…προς ίδρυσιν σταθμών χωροφυλακής, τηλεφωνικώς συγκοινωνούντων αλλήλους, δια την καταδίωξιν της ληστείας ….» ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 10/2/1912
Αυτό που χαρακτήρισε την πολιτική κατάσταση στον καζά Λαγκαδά κατά τη διάρκεια των βουλευτικών εκλογών του 1912, ήταν η κατάφορη παραβίαση των συνταγματικών αρχών εκ μέρους των Νεότουρκων, ο εκβιασμός της ελευθερίας της συνείδησης των ψηφοφόρων, η παραμόρφωση της λαϊκής θέλησης κατά τη διαρρύθμιση των εκλογικών τμημάτων, οι συνεχείς υπερβάσεις, αυθαιρεσίες και επεμβάσεις των τουρκικών αρχών, η στέρηση της προσωπικής ελευθερίας των χριστιανών κατοίκων και οι αλλεπάλληλες βιαιοπραγίες σε βάρος τους καθώς και η κατάλυση της δημόσιας τάξης από τις εντεινόμενες ληστρικές επιδρομές.
Το φαινόμενο της μείωσης της εκλογικής ισχύος των εκπροσώπων των αντιπολιτευόμενων προς το Νεοτουρκικό κομιτάτο «Ένωση και Πρόοδος» κομμάτων είχε γενική εφαρμογή.
Ο Αρχιερατικός Επίτροπος Λαγκαδά λόγω των επιχειρούμενων αυθαιρεσιών της διαιρέσεως των εκλογικών τμημάτων του καζά απέστειλε τηλεγράφημα διαμαρτυρίας προς τον Νομάρχη Θεσσαλονίκης. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 2/3/1912
Αξιόλογη δράση με απειλές και εκβιασμούς ανέπτυξε στην πόλη του Λαγκαδά ο γιατρός Ιωάννης Βλάχος, για τον οποίο διαμαρτυρήθηκε έντονα ο Χριστιανικός πληθυσμός της πόλης. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 8/3/1912
Ο Καϊμακάμης διέταξε παρανόμως τον Αρχιερατικό επίτροπο να εγκαταλείψει το έδαφος του Λαγκαδά. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 19/4/1912
Η απομάκρυνση του Αρχιερατικού Επιτρόπου γέμισε με θλίψη τους κατοίκους του καζά, οι οποίοι ζητούσαν την βοήθεια του Νομάρχη για να αποτρέψει την παρανομία, αφού «… τον Αρχιερέα αντιπροσωπεύει, μόνον υπό του Αρχιερέως διορίζεται. Θα ηδύνατο να διορισθή υπό του Καϊμακάμη μόνον όταν ήτο…. Καϊμακαμικός επίτροπος». ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 26/4/1912
Ο Καϊμακάμης ενδίδοντας στους γνωστούς δολοπλόκους Βλάχο και Γρηγορούδη διόρισε στην θέση του Αρχιερατικού Επιτρόπου Λαγκαδά τον Παπαγιάννη, ο οποίος δεν αποδέχθηκε τον διορισμό, και οι Μουσουλμάνοι του κομιτάτου άρχισαν πάλι τις γνωστές απειλές και πιέσεις κατά τον παλιό γνωστό τρόπο. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 27/4/1912
Αποτέλεσμα των γεγονότων ήταν ο Χριστιανικός πληθυσμός του καζά να χάσει πάλι την εμπιστοσύνη προς τις αρχές και να αναρωτάται: «…Θα δείξη η δικαιοσύνη το εδώλιον δικαστηρίου εις τας αρχάς Λαγκαδά, αι οποίαι παρά το Σύνταγμα, παρά τον ανθρωπισμόν, ωργίασαν εις την ράχην και τα πόδια των ατυχών Λαγκαδιανών;» . ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 10/5/1912
Ο τύπος, ύστερα από τα παραπάνω γεγονότα, χαρακτηρίζει το Λαγκαδά «πολυβασανισμένη πόλη» και ζητά απεγνωσμένα βοήθεια από τον Χατζή Αδήλ βέη «… περιμένομεν εκείνο το οποίον υπαγορεύει το Σύνταγμα, του οποίου είσθε ανώτερος λειτουργός, το δίκαιον, το οποίον από τόσα χρόνια εδιδάσκετε, ο ανθρωπισμός, τον οποίον εις τόσην εντέλειαν έχετε». ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 10/5/1912
Είναι λάθος να αποστρέφουμε την κεφαλή από το χθες, να αρνούμαστε τον οφειλόμενο σεβασμό προς τούς νεκρούς παππούδες μας πού μας χάρισαν τον παραδεισένιο τούτο τόπο. Το παρελθόν είναι συνετός οδηγός. Για τους κατοίκους ενός τόπου το να γνωρίζουν την ιστορία τους σημαίνει ότι γνωρίζουν τον εαυτό τους.
Εμείς οι κάτοικοι του Δήμου Λαγκαδά, πιστοί στο χρέος που μας άφησαν οι πρόγονοί μας, δεν πρέπει να επιτρέψουμε τη σκουπιδοποίηση της ιστορίας μας, δεν πρέπει να επιτρέψουμε να γίνει καμιά νέα ασχήμια.
Αν εμείς σήμερα απεμπολήσουμε αυτή την κληρονομιά που μας άφησαν οι παππούδες μας, τότε οι «αιώνιοι σιωπηλοί» θα μιλήσουν και η φωνή τους θα είναι σάλπιγγα της Αποκαλύψεως, που θα ηχήσει και θα μιλήσει με τον παλαμικό στίχο.
Με βαθειά συγκίνηση και δικαιολογημένη ευγνωμοσύνη τιμώ με το ασήμαντο αυτό πόνημα τους ηρωικούς προγόνους μας.
Θα κλείσω το ευλαβικό αυτό αφιέρωμα, με τα λόγια του Παύλου Μελά:
«Πάντοτε κατά τους αγώνας του Έθνους μας προΐστατο η Εκκλησία. Έτσι, τώρα προ πάντων, στην Μακεδονία, ότε κατ' Αυτής κυρίως στρέφονται αι επιθέσεις των εχθρών, η Εκκλησία και πάλιν θα προστατεύση τον Αγώνα».
Διατηρήθηκε η ορθογραφία και η στίξη του κειμένου των αποσπασμάτων που προηγήθηκαν.
Μπεκιάρης Δ. Σταμάτης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου