ΟΙ ΤΣΑΓΚΑΡΗΔΕΣ ΤΗΣ ΞΥΛΟΠΟΛΗΣ

Η πολεοδομική δομή της Ξυλόπολης αντικατοπτρίζει την οικιστική προέλευση και την κοινωνική διαφοροποίηση των κατοίκων. Οι κατοικίες ήταν συνήθως διώροφες ή μονώροφες και λιθόκτιστες,  είχαν μικρές αυλές, ενώ οι βασικοί δρόμοι του οικισμού, τα καλντερίμια, οδηγούσαν στην κεντρική πλατεία.

Συνεχίζοντας την «ιχνηλάτηση» της πανέμορφης αυτής περιοχής, προτού πάρουμε το κεντρικό καλτνερίμι που μας οδηγεί στον Άη Γιώργη από την κορυφή της πλατείας, ήμασταν αντιμέτωποι με τα δύο τσαγκαράδικα του μπάρμπα-Μανόλη Δανιηλίδη και του μπάρμπα-Κώστα Βαρσάνη.

Η σύγχρονη καταναλωτική κοινωνία έβαλε στο περιθώριο την παραδοσιακή τέχνη τους. Σήμερα το επάγγελμα του τσαγκάρη έχει αντικατασταθεί  από σύγχρονες μηχανές.

Μέχρι τις αρχές και τα μέσα του 20^ου αιώνα οι Ξυλοπολίτες φορούσαν μόνο τσαρούχια, παπούτσια δεν υπήρχαν. Ο καθένας  τα δέρματα των  ζώων που έσφαζε δεν τα  πουλούσε. Κυρίως  τα τομάρια από τα χοιρινά  και τα μοσχάρια, που είναι πιο γερά, τα βάζανε μέσα σε αλάτι και ξεραίνονταν. Έπειτα τα βάζανε  στα αχούρια  τους, πάνω σε δοκάρια τεντωμένα και, όταν θέλανε να κάνουν τσαρούχια, έκοβαν ένα μέρος. Το  μούσκευαν και με πολύ μεράκι το τρυπούσαν με  ειδικά σουβλιά (σακοράφες).  Απ’ το ίδιο δέρμα έκοβαν και ψιλές  λουρίδες, σαν κορδόνια  για το ράψιμο των τσαρουχιών. Μερικοί, για να φαίνονται πιο όμορφα, τα στόλιζαν με μια φούντα.

Τα τσαρούχια, που ήταν σκληρά και ανθεκτικά, τα φορούσαν κατά τις επίσημες ημέρες, ενώ στις καθημερινές τους ασχολίες φορούσαν τις γαλότσες.

Στη συνέχεια επικράτησαν τα παπούτσια, τα οποία κατασκευάζονταν από τους ίδιους τεχνίτες. Αναπτύχθηκαν λοιπόν τα δύο τσαγκαράδικα που έφτιαχναν παπούτσια. Οι κατασκευαστές των παπουτσιών αυτών ονομάζονταν τσαγκάρηδες.

Ο μπάρμπα-Μήτσος  είχε το τσαγκαράδικο στην άκρη της πλατείας, κοντά στο μπακάλικο του μπάρμπα-Γιάννη, ενώ ο μπάρμπα-Μανώλης απέναντι, πάνω στο δρόμο προς την εκκλησία. Μεταξύ τους μεσολαβούσε το μεγάλο πηγάδι και η καρυδιά, τα οποία κατάπιε η παιδική χαρά.   Σφυριά, φαλτσέτες και ροδέλες ξεφούμερναν γύρω-γύρω τη σόλα. Βαφές, καμινέτα, κεριά, καλαπόδια που πάνω σε αυτά γινόταν το παπούτσι. «Βγάζανε το σχέδιο σε χαρτί, σύμφωνα με τα σχέδια του καλαποδιού, κάνανε τη στάμπα, κόβανε το δέρμα, το ράβανε στη μηχανή κι αφού κάνανε το φόντι, αρχίζανε τη δουλειά του πάγκου. Το παπούτσι γινόταν με τα πετσιά και τα καλαπόδια. Δέρματα αδιάβροχα απέξω και κατσικίσια για τις φόδρες. Είχανε ειδικές τανάλιες, άλλες για το μοντάρισμα, άλλες για το πόντισμα, άλλες για τα πλάγια. Την κόλλα που κολλάγανε το φόντι τη φτιάχνανε από αλεύρι. Ως τότε τα παπούτσια ήταν ραφτά. Το πρώτο ράψιμο γινόταν στο βάρδουλο. Για να ραφτεί ένα παπούτσι στο πρώτο ράψιμο ήθελε πάνω από μισή ώρα το καθένα.  Ένα ζευγάρι ήθελε 4 ώρες για το ράψιμο. Ο καλός μάστορας έφτιαχνε ένα ζευγάρι παπούτσια την ημέρα».

Στα μικρά μαγαζάκια είχαν δείγματα της δουλειάς τους που τα επιδείκνυαν με καμάρι.  Ξεδίπλωναν τα μαλακά δέρματα που χρησιμοποιούσαν, μιλούσαν για τις χρωματικές επιλογές, μαύρο, καφέ, καφέ σκούρο.

Η συνεισφορά του επαγγέλματος του τσαγκάρη ήταν σημαντική, αν ληφθούν υπόψιν τα δεδομένα της εποχής, η περιορισμένη οικονομική δυνατότητα των αγροτών, που άφηνε μόνο το περιθώριο επιδιόρθωσης των φθαρμένων τσαρουχιών, απαραίτητων για τη διεξαγωγή γεωργικών εργασιών.

Ο παραδοσιακός τσαγκάρης ανάλωνε τον περισσότερο χρόνο του στην επιδιόρθωσή των τσαρουχιών, εφόσον οι κάτοικοι του χωριού τα χρησιμοποιούσαν καθημερινά, στις αγροτικές τους δραστηριότητες. Επιπλέον, οι κάτοικοι της Ξυλόπολης μεριμνούσαν για την καλή κατάσταση των παπουτσιών τους και γενικά των υποδημάτων τους, κυρίως την περίοδο των εορτών, όπως το Πάσχα. Κυρίως τα παπούτσια έπρεπε να είναι περιποιημένα, γιατί αποτελούσαν μέρος της παραδοσιακής τους ενδυμασίας.

Ο τσαγκάρης αναλάμβανε εκτός από την επιδιόρθωση, το βάψιμο και το γυάλισμα, αλλά και την κατασκευή υποδημάτων.

Οι Ξυλοπολίτες ήταν πάντα άνθρωποι συνεσταλμένοι και επιφυλακτικοί στις εκδηλώσεις των εθίμων τους.  Τόσο που σιγά-σιγά τα περισσότερα ήθη και έθιμά τους αργοέσβησαν.  Η γκάϊντα, ο ζουρνάς, το νταούλι, οι χοροί, τα τραγούδια, τα γλέντια τις γιορτές στην πλατεία έσβησαν και μαζί τους και τα επαγγέλματα που άνθιζαν για αιώνες.

Τα εργαλεία του τσαγκάρη.